W północno-zachodniej części starego cmentarza parafialnego, w zbiorowej mogile pochowano 43 żołnierzy polskich poległych pod Lemanem 25 sierpnia 1920 r. Ich ciała, zebrane z pola bitwy, zostały przewiezione do oddalonego o ponad 20 km Kolna. Dwóch żołnierzy pochodzenia żydowskiego pochowano na tutejszym kirkucie. W centralnej części mogiły wystawiony został nagrobek z pamiątkową inskrypcją. Podstawa nagrobka jest wymurowana z kamieni polnych, na niej umieszczono horyzontalnie głaz zwieńczony kutym, żelaznym krzyżem. Na froncie głazu znajduje się inskrypcja w otoczeniu motywów gałęzi dębowych i palmowych, kielicha, szabli i karabinu: PAMIĘCI 43 OFIAROM / BARBARZYŃSTWA BOLSZEWICKIEGO / POD LEMANEM 25.VIII.1920 R. / RODACY Pod inskrypcją umieszczono fotografię przedstawiającą ciała żołnierzy przed pogrzebem na cmentarzu w Kolnie. Porównując stylistykę nagrobka oraz podstawy krzyża przydrożnego przy obecnej ul. Wojska Polskiego, przy którym posadzona o 1919 r. „Dęby Wolności” trudno nie zauważyć podobieństw. Można zatem przyjąć, że nagrobek wykonany został na wzór starszego obiektu związanego z upamiętnianiem odzyskania niepodległości. W okresie PRL-u nagrobek był wielokrotnie niszczony. Napis pokryty został warstwą tynku. Dopiero w 1993 r. mogiła została ponownie urządzona na podstawie projektu Tadeusza Butlera, z zachowaniem oryginalnych elementów wystroju. W wykazie strat Wojska Polskiego w latach 1918-1920 pod datą 25 sierpnia 1920 r. wymieniono nazwiska czternastu żołnierzy poległych pod Lemanem oraz szesnastu, dla których jako miejsce śmierci podano Kolno. Prawdopodobnie wszyscy oni zostali pochowani w tej samej mogile. Żołnierze wymienieni w wykazie strat Wojska Polskiego w latach 1918-1920, dla których jako miejsce śmierci podano Leman: Marian Barański, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Józef Bogdanowicz, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Wiktor Borowski, plutonowy Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Leon Dawidowicz, sierżant Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Paweł Golder, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Andrzej Kozuro, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Franciszek Kudzin, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Jan Podkoński, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Jan Pomaski, plutonowy Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Jan Romancewicz, starszy strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Mieczysław Rymkiewicz, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Stanisław Słomczyński, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Antoni Tymiński, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Edwin Zontak, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Żołnierze wymienieni w wykazie strat Wojska Polskiego w latach 1918-1920, dla których jako miejsce śmierci podano Kolno: Franciszek Bindas, szeregowy 59 Pułku Piechoty, poległ 25 VIII 1920 r. Brunon Bogdański, szeregowy 59 Pułku Piechoty, poległ 25 VIII 1920 r. Jan Borowski, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Jan Kasprowiak, strzelec 2. Pułku Strzelców Wielkopolskich, poległ 24 IV 1919 r. Leon Kaszyński, szeregowy 60. Pułku Piechoty, poległ 26 VIII 1920 r. Aleksander Mickiewicz, starszy strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Walenty Narewski, strzelec 1. Pułku Strzelców Granicznych, poległ 3 VIII 1920 r. [brak imienia] Piaskowski, szeregowy 2. Pułku Strzelców Wielkopolskich, poległ 7 II 1919 r. Józef Polowczyk, szeregowy 60. Pułku Piechoty, poległ 20 VIII 1920 r. Klemens Rybiński, podporucznik Kowieńskiego Pułku Strzelców, zmarł (utonął) 24 VIII 1920 r. Piotr Skaziński, starszy szeregowy 59. Pułku Piechoty, poległ 25 VIII 1920 r. Antoni Smolibowski, szeregowy 2. Pułku Strzelców Wielkopolskich, zmarł (utonął) 20 VI 1919 r. Władysław Stachura, szeregowy 59. Pułku Piechoty, poległ 25 VIII 1920 r. Jan Stasiak, strzelec 1. Pułku Strzelców Granicznych, zm. […] 2 VIII 1920 r. Stanisław Sumbor, strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Aleksander Śpiewakowski, starszy strzelec Kowieńskiego Pułku Strzelców, poległ 25 VIII 1920 r. Źródło: Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Miejsca pamięci czynu niepodległościowego na północno-wschodnim Mazowszu, Białystok 2019, tam wcześniejsza literatura. Fot. © Małgorzata Karczewska

Pomnik stanął na Placu Wolności 22 lipca 1965 r. jako upamiętnienie walczących o utrwalenie władzy ludowej. Wykonano go z piaskowca pińczowskiego w stylistyce czasów, w których powstał. Na płycinach przedstawiono postaci rycerzy i żołnierzy polskich z różnych okresów historycznych oraz przedstawicieli różnych grup społecznych. Jest też nawiązanie do postaci Jana z Kolna. Jedna z tablic zawiera inskrypcję o treści: 966-1966 1945 / WY / ZWO / LENIE / KOL / NA / GRUNWALD 1410 / BERLIN 1945 / LENINO 1943 / MONTE CAS / SINO 1943 / NARWIK 1940 / WESTERPLATTE / 1939 Kolejna inskrypcja, obecnie przykryta zasłonięta, brzmiała: Bohaterom walk o utrwalenie władzy ludowej w XX lecie PRL”. W 2008 r., w dziewięćdziesiątą rocznicę odzyskania niepodległości, sejm RP ogłosił Rok Niepodległości. Władze Kolna przystąpiły wówczas do zmiany symbolicznego przekazu pomnika. Umieszczono na nim nowe elementy upamiętniające odzyskanie niepodległości: daty 1918 i 2008, orła Legionów oraz medalion z popiersiem Józefa Piłsudskiego. Dodano także tablicę pamiątkową o treści: WSZYSTKIM KTÓRZY ZŁOŻYLI SWOJE / ŻYCIE NA OŁTARZU WOLNEJ OJCZYZNY Pomnik zrekonstruowano / w 90 rocznicę odzyskania / przez Polskę niepodległości / KOLNO / 11 listopada 2008. Źródło: Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Miejsca pamięci czynu niepodległościowego na północno-wschodnim Mazowszu, Białystok 2019, tam wcześniejsza literatura. Fot. © Małgorzata Karczewska

W Kolnie, główne uroczystości poświęcone odzyskaniu niepodległości odbyły się 3 maja 1919 roku. Miała wówczas miejsce wielka manifestacja mieszkańców miasta z udziałem przedstawicieli Komisariatu Rządu Powiatowego, przedstawicieli ugrupowań politycznych powiatu i straży ogniowej. Przybyli także żołnierze 33. Pułku Piechoty z Łomży. Pochód przeszedł ulicami miasta niosąc ocalałe sztandary. Do marszu przygrywała orkiestra strażacka. Pochód doszedł do ówczesnej miejskiej rogatki przy ul. Czerwińskiej, ob. ul. Wojska Polskiego. Przy stojącym tam żeliwnym krzyżu osadzonym w kamiennej podstawie, po obu jego stronach posadzono dwa dęby nazwane „dębami wolności” . Przy jedynym zachowanym dębie, tradycyjnie mają miejsce miejskie obchody świąt państwowych związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości oraz innymi świętami podtrzymującymi pamięć o zrywach narodowo-wyzwoleńczych. Źródło: Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Miejsca pamięci czynu niepodległościowego na północno-wschodnim Mazowszu, Białystok 2019, tam wcześniejsza literatura. Fot. © Małgorzata Karczewska

Nieopodal „Dębu Wolności”, przy skrzyżowaniu ulic Wojska Polskiego i M. Konopnickiej wzniesiono pomnik ku czci Józefa Piłsudskiego. Odsłonięto go 11 listopada 2018 r., podczas uroczystości związanych z setną rocznicą odzyskania niepodległości. Elementy pomnika są darem nieżyjącego już Stanisława Malinowskiego, byłego dyrektora jednej z kolneńskich szkół. Pomnik ma formę nieobrobionego głazu wspartego na dwóch betonowych filarach. Zwieńczony jest orłem zrywającym się do lotu. Na froncie pomnika umieszczono płaskorzeźbę popiersia Józefa Piłsudskiego oraz inskrypcja: Józef Piłsudski / 1867 – 1935 Poniżej, na jednym z filarów znajduje się tablica pamiątkowa o treści: MARSZAŁKOWI JÓZEFOWI PIŁSUDSKIEMU / W 100. ROCZNICĘ / ODZYSKANIA PRZEZ POLSKĘ / NIEPODLEGŁOŚCI / MIESZKAŃCY KOLNA / 2018. Źródło: Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Miejsca pamięci czynu niepodległościowego na północno-wschodnim Mazowszu, Białystok 2019, tam wcześniejsza literatura. Fot. © Małgorzata Karczewska